Jak zbudować indywidualny portfel inwestycyjny? Proponujemy 9 kroków

Każdy inwestor ma inny, typowy dla siebie poziom akceptacji ryzyka, finansowy cel czy chociażby czas, który został mu do osiągnięcia wieku emerytalnego. Jest więc wiele zmiennych, które należy wziąć pod uwagę, przy dobieraniu aktywów do swojego portfela. W tym materiale pokazujemy 9 kroków, które warto podjąć, by nasz portfel był „uszyty na miarę”.

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie, czym w ogóle jest tytułowy portfel? Otóż jest to ściśle określony zestaw aktywów, w których lokujemy kapitał przeznaczony na inwestycje. Wśród tych aktywów mogą być m. in. akcje spółek giełdowych, kryptowaluty, obligacje korporacyjne lub skarbowe, kontrakty terminowe na surowce i towary rolne, a także fundusze typu ETF oraz sztabki złota. To, jaką wagę w portfelu będą miały poszczególne aktywa zależy od indywidualnych kryteriów, z których najważniejsze to cel inwestycyjny i poziom akceptacji ryzyka. Im więcej chcemy zarobić i im niższą mamy awersją do ryzyka, tym bardziej przeważać będą akcje i kryptowaluty. A im niższe są nasze oczekiwania co do stopy zwrotu i wyższa awersja do ryzyka, tym bardziej wagi w portfelu przesuną się w kierunku obligacji skarbowych i złota. Dokładny rozkład aktywów w portfelu ma charakter bardzo indywidualny i może zmieniać się w czasie. Poniżej omawiamy 9 kroków, przez które warto przejść podczas konstruowania i dywersyfikowania swojego portfela.

Krok 1: Ustal swoją awersję do ryzyka

W podstawowym ujęciu rozróżnia się dwa typy inwestorów – tych którzy kochają ryzyko (z ang. risk lovers) i tych którzy od niego stronią (z ang. risk averse). Im bliżej nam do tych pierwszych, tym bardziej komfortowo będziemy się czuć w warunkach wysokiej zmienności notowań, która grozi wyższą, potencjalną stratą, ale może przynieść za to wyższy, oczekiwany zysk. Im bliżej nam do tych drugich, tym mniej komforotowo będziemy się czuć podczas dużych wahań rynkowych. Od tego, gdzie na tej osi awersji jesteśmy, zależeć będzie wybór aktywów. Bardziej zmienne aktywa, jak akcje czy kryptowaluty, mogą dawać wyższe zyski, ale również powodować swoisty rollercoaster wartości portfela. Przykładowo – spadek ceny bitcoina o 20 proc. w ciągu kilku dni jest uważany za naturalną dla tego aktywa korektę. Jeśli więc ktoś nie jest w stanie usnąć mając takie ryzyko z tyłu głowy, powinien minimalizować udział tego typu aktywów w portfelu i kierować się do tych bezpiecznych, jak m. in. obligacje skarbowe, które mają z góry określone oprocentowanie i są gwarantowane przez państwo.

Tak więc, zastanów się, jaka jest twoja tolerancja na ryzyko? Czy wolisz bardziej stabilny portfel, poświęcając ewentualnie wyższy zysk? Czy też jesteś gotowy na większe wahania w zamian za wyższe zyski? Wiedza na ten temat pomoże Ci zdecydować, jakich inwestycji dokonać w dalszej części procesu.

Krok 2: Zdecyduj ile pieniędzy inwestujesz

Środki przeznaczone na inwestowanie powinny spełniać co najmniej dwa kryteria. Po pierwsze – są to pieniądze, których ewentualna utrata nie będzie zagrażać naszej codziennej egzystencji. Innymi słowy powinny być to pieniądze, na których stratę możemy sobie pozwolić. Po drugie – są to środki, których nie będziemy musieli wypłacać w dłuższym horyzoncie czasowym. Każda inwestycja wymaga bowiem czasu i cierpliwości, więc należy liczyć się z tym, że nasz portfel jest swoistym zamrożeniem kapitału. Ów kapitał może zostać wpłacony jednorazowo, co zapewne będzie miało miejsce wtedy, gdy ktoś dysponuje dużymi zasobami wolnych środków, lub może być wpłacany regularnie w pewnych odstępach czasu, np. jako stała, z góry określona część pensji.

Tak więc zastanów się na wstępie, ile środków możesz zaryzykować i zamrozić? Następnie podejmij decyzję o tym, z jaką regularnością będziesz owe środki lokował w poszczególnych aktywach swojego portfela.

Krok 3: Określ swoje cele inwestycyjne

Zanim zaczniemy dobierać aktywa zgodne z naszym profilem ryzyka i wielkością zasobów, należy ustalić swoje oczekiwania dotyczące potencjalnych zysków. Przykładowo - pasywne strategie inwestycyjne na rynku akcji, czyli takie które odwzorowują zachowanie indeksów giełdowych, mogą przynosić średnio od 7% do 10% zysku rocznie, przy czym jest to zysk obarczony większym ryzykiem straty i co istotne - wyniki osiągnięte w przeszłości nie gwarantują powtórzenia w przyszłości. Z kolei 10-letnie obligacje polskiego rządu na początku 2022 r. miały oprocentowanie stałe w wysokości zaledwie 2,2%, ale są to papiery gwarantowane przez państwo, więc praktycznie pozbawione ryzyka.

Tak więc zastanów się, jakiej stopy zwrotu w dłuższym terminie oczekujesz? Odpowiedź na to pytanie przybliży Cię do ustalenia udziałów poszczególnych klas aktywów w Twoim portfelu. Im mniejsze oczekiwania, tym więcej bezpiecznych aktywów. Im wyższe oczekiwania, tym więcej aktywów ryzykownych.

Krok 4: Ustal czy zarządzasz sam czy z pomocą

Jeśli po analizie trzech dotychczasowych kroków masz wątpliwości, co do tego, czy sam poradzisz sobie z tworzeniem i prowadzeniem takiego portfela, może warto zastanowić się nad skorzystaniem z usługi profesjonalnych podmiotów. Licencjonowany doradca może stworzyć portfel w opraciu o twoje wytyczne i zarządzać nim za roczną opłatą. Opłata ta wynosi co najmniej 1% zainwestowanej kwoty, ale zazwyczaj jest wyższa. Podejście "zrób to sam" jest drugą opcją, ale wymaga większej wiedzy i zaangażowania czasu.

Należy więc odpowiedzieć sobie na pytanie, czy znamy się na rynkach na tyle dobrze, by samemu dbać o nasz portfel, czy jednak wolimy część środków przeznaczyć na doradcę, który nas z tego wyręczy? Przed powierzeniem środków doradcy warto sprawdzić czy posiada on odpowiednie uprawnienia.

Krok 5: Wybierz aktywa do portfela

Jak wspominaliśmy wyżej – alokacja aktywów powinna odzwierciedlać Twój poziom awersji do ryzyka i postawione sobie cele. Standardowy portfela zawiera zazwyczaj kilka podstawowych walorów:

Akcje spółek giełdowych, które mogą dać wyższy zysk przy wyższym poziomie ryzyka
ETFy na indeksy giełdowe, które odzwierciedlają podstawowe benchmarki, dając przy tym relatywnie niższe ryzyko niż pojedyncze spółki, ale także niższy potencjalny zysk z uwagi na uśrednianie wyniku do szerokiego rynku (szeroka dywersyfikacja)
Obligacje korporacyjne, czyli dług firm, który zazwyczaj jest wyżej oprocentowany niż dług państwowy, ale obarczony jest wyższym ryzykiem, chociażby ryzykiem bankructwa firmy
Obligacje skarbowe lub aktywa o stałym dochodzie (np. lokaty terminowe), które oferują minimalne ryzyko i co za tym idzie – niższy zysk, zazwyczaj z góry określony
Metale szlachetne, surowce i towary rolne, które charakteryzują się bardziej nieregularnymi zwrotami i ryzykiem, ale nie zawsze podążają w tym samym kierunku co akcje i/lub obligacje, dlatego też zapewniają one lepszą dywersyfikację portfela
Kryptowaluty, czyli stosunkowo młode aktywo, które charakteryzuje się najwyższym potencjalnym zyskiem przy najwyższym potencjalnym ryzyku straty
Gotówka na koncie oszczędnościowym, czyli środki ulokowane na stałym, niskim oprocentowaniu, które w każdej chwili można podjąć i zainwestować w inne aktywa

Ostateczny skład portfela i wagi przy poszczególnych klasach aktywów są kwestią indywidualną. Oto kilka przykładów:

Portfel ryzykowny: składający się w 100% z akcji jest obarczony największym ryzykiem straty i będzie doświadczał większych wahań cen, ale prawdopodobnie zapewni również wyższe zyski.

Portfel agresywny: 70% akcji, 20% obligacji, 5% towarów, 5% ekwiwalentów gotówkowych. Jego zwroty mogą być nieco niższe niż w przypadku najbardziej ryzykownego portfela, ale ryzyko i zmienność będą również niższe.

Portfel zrównoważony: 40% akcji, 40% obligacji, 10% towarów i 10% ekwiwalentów gotówkowych to bardziej umiarkowany portfel, o niższym profili zysku i ryzyka niż portfel agresywny.

Portfel konserwatywny: 30% akcji, 55% obligacji, 5% towarów i 10% ekwiwalentów gotówkowych jest bardziej zachowawczy. Wyższa koncentracja w obligacjach oznacza niższą zmienność, ale prawdopodobnie niższe zyski niż w przypadku portfeli o wyższym ryzyku.

Portfel bardzo konserwatywny: 70% obligacji, 20% akcji, 0% towarów i 10% ekwiwalentów gotówkowych to jeszcze bardziej bezpieczny portfel. Koncentruje się on w dużym stopniu na aktywach o niższej zmienności i co za tym idzie - niższej stopie zwrotu.

Zaprezentowane wyżej portfele to tylko modelowe przykłady, które można dowolnie modyfikować i dostosowywać do indywidualnych kryteriów. Dodajmy tutaj, że obok awersji do ryzyka i celów, to wiek inwestora jest bardzo ważnym czynnikiem decydującym o składzie portfela. W miarę jak inwestorzy dojrzewają, zbliżają się do emerytury, a nawet są w jej trakcie, zazwyczaj nie chcą stracić środków, bo wtedy ich najbardziej potrzebują. Dlatego też skłaniają się ku bardziej konserwatywnym portfelom. Z kolei osoby młodsze mogą zdecydować się na podjęcie większego ryzyka, ponieważ nie będą potrzebować funduszy przez długi czas. Wraz z wiekiem, portfel może stawać się bardziej umiarkowany, a następnie konserwatywny.

Krok 6: Wybierz konkretne walory dla każdej alokacji

W ramach każdej klasy aktywów istnieją bardziej i mniej ryzykowne walory. Innymi słowy akcja akcji czy też obligacja obligacji nie równa, bowiem stoją za nimi różni emitenci, mniej lub bardziej godni zaufania. Warto zatem pamiętać, że:

Obligacje o wysokim ratingu (rating A lub wyższy) oraz akcje blue chipów i ETF-y o niskiej zmienności są przykładami aktywów o niższym ryzyku.
Spółki o małej kapitalizacji, spółki rozpoczynające działalność, akcje technologiczne i obligacje o niższym ratingu (BBB lub niższym) to przykłady bardziej ryzykownych i zmiennych aktywów, które mogą przynieść wyższe zyski.
Fundusze ETF są dostępne dla akcji, obligacji i towarów. Składają się one z różnych aktywów, zazwyczaj dopasowanych według jednego, głównego kryterium, jak wszystkie małe spółki lub duże spółki, reprezentanci jednego sektora lub firmy o niskiej zmienności. Wiele ETF-ów może być wykorzystanych do stworzenia zdywersyfikowanego portfela.

Krok 7: Dokonaj zakupu wybranych aktywów

Gdy dokładny skład portela został już określony, nadszedł czas na zakup walorów reprezentujących wybrane klasy aktywów. Nie zawsze jest tak, że wszystkie aktywa, których potrzebujemy będą dostępne z poziomu jednego brokera/firmy inwestycyjnej. Dom maklerski da nam przede wszystkim możliwość zakupu akcji, obligacji, ETFów i kontraktów terminowych. Broker CFD umożliwi ekspozycje na szeroką paletę rynków za pośrednictwem kontraktów na różnicę. Mennice pozwolą zainwestować w złote monety. Serwisy rządowe oferują zakup obligacji skarbowych. Giełdy i kantory kryptowalutwe dają nam z kolei dostęp do bitcoina i altcoinów. Im więc bardziej zdywersyfikowany portfel w ramach różnych klas aktywów, tym należy się spodziewać konieczności skorzystania z usług wielu podmiotów działających na szeroko pojętym rynku kapitałowym.

Krok 8: Monitoruj swój portfel

Wyniki swoich inwestycji warto co jakiś czas sprawdzać. Zakładając, że inwestujemy długoterminowo nie ma konieczności śledzenia zmian codziennie, bo może to powodować więcej niepotrzebnego stresu. Nie warto też stosować podejścia „kup i zapomnij”. Najlepiej ustalić indywidualnie cykliczny monitoring, np. podczas dokonywania kolejnych zakupów za wspomnianą wyżej określoną część pensji. Dzięki temu zachowujemy kontrolę nad portfelem i w razie wyjątkowych sytuacji możemy zaregować odpowiednią modyfikacją poszczególnych alokacji (zwłaszcza w obrębie ryzykownych aktywów).

Krok 9: W razie potrzeby przywróć równowagę

Wspomniany wyżej monitoring portfela jest potrzebny chociażby do tego, by móc dokonać tzw. rebalancingu. Rebalansowanie polega na przywróceniu portfela do pożądanej/pierwotnej alokacji aktywów, gdy takowa ulegnie zmianie. Zazwyczaj dokonuje się tego raz w roku. Na przykład, pożądany portfel może mieć 40% udziału w rynku akcji, ale na koniec roku akcje stanowią 50% portfela (bo ich kurs wyraźnie wzrósł w relacji do innych klas aktywów). Niektóre akcje muszą zostać sprzedane i zainwestowane w inne aktywa, aby przywrócić portfel do pożądanej alokacji.

CMC Markets świadczy usługi na zasadzie wyłącznie realizacji zleceń (execution only). Prezentowany materiał (niezależnie od tego, czy zawiera jakiekolwiek opinie) ma charakter informacyjny i nie uwzględnia osobistych okoliczności ani celów. Żadna informacja w tym materiale nie jest, ani nie powinna być uważana, za poradę finansową, inwestycyjną lub inną poradę, na której należy polegać przy podejmowaniu decyzji. Żadna z opinii wyrażonych w materiale nie stanowi rekomendacji CMC Markets lub autora materiału, że jakakolwiek inwestycja, instrument, strategia transakcyjna lub inwestycyjna, jest odpowiednia dla konkretnej osoby. Materiał nie został przygotowany zgodnie z wymogami prawnymi zapewniającymi niezależność badań inwestycyjnych. CMC Markets nie podlega żadnym zakazom w zakresie rozpowszechniania tego materiału, jednak nie wykorzystuje zawartych w nim informacji przed jego publikacją.